Axmed wuxuu ahaa wiil dhalinyaro ah oo ku nool magaalada Muqdisho. Wuxuu ahaa qof feker badan, laakiin mararka qaar uu caajis la soo derso. Wuxuu lahaa riyooyin waa weyn—wuxuu rabay inuu noqdo ganacsade guuleysta, qof dadka wax u taraya, lagana sheekeeyo dadaalkiisa iyo guushiisa. Laakiin maalin kasta oo uu subax kaco, wuxuu dareemaa in jirkiisu yahay mid culus, maskaxdiisuna aysan diyaar u ahayn waxqabad. Wuxuu fadhiyo sariirta, isagoo eegaya saacadda, marba dhinac isu rogay, ugu dambaynna wuxuu iska dhaafiyaa qorshayaashii uu lahaa.

“Waxaan qaban lahaa wax badan maanta… laakiin xoogaa ayaan daalay,” ayuu is leeyahay. “Beriba waa maalin kale.”

Laakiin maalmo badan oo “berri waa maalin kale” ah ayaa isu beddelay toddobaadyo, toddobaadyo isu beddelay bilo. Ugu dambaynna, sannadkii dhammaaday asagoo aan wax horumar ah sameynin.

Waxaa jiray nin deriskooda ah oo lagu magacaabo Aw Jaamac. Wuxuu ahaa nin waayeel ah oo si joogto ah u socda subax walba, buug gacanta ku sita. Qof walba wuu garanayay inuu yahay nin wax akhriya, wax qora, kuna dhiirrigeliya dhalinyarada inay wax bartaan. Maalin ayuu Aw Jaamac arkay Axmed oo fadhiyo iridka gurigooda, wejigiisuna yahay mid daallan oo niyad-jabsan.

“Wiil-yahow, maanta ma shaqo ayaad leedahay mise waad nasanaysaa?” ayuu Aw Jaamac weydiiyay.

“Waan daalay, adeer. Maalintan wax ma qaban karo,” ayuu Axmed ku jawaabay.

Aw Jaamac wuu qoslay si deggan. “Horta ogow, caajiska maanta ma aha dambi. Laakiin marka uu noqdo caado, waa halis. Waxaad is leedahay ‘waan nasanayaa’, laakin waxaad ilowday in riyadaadu aysan nasasho aqoon. Haddii aad maanta iska seexato, berri waxay noqon doontaa isku mid. Maalin walba oo aanad wax qaban, waxaad ka fogaanaysaa himiladaada.”

“Maxaa la igu leeyahay haddii aan waxba qaban maanta?” ayuu Axmed yiri, isagoo aad u niyad-jabsan.

“Waxaa lagugu leeyahay naftaada,” ayuu ku yiri Aw Jaamac. “Noloshu waa sida beer—haddii aanad maanta abuurin, berri wax goosan maysid. Mar walba fursad baa jirta, laakiin fursadahaasi waxay sugayaan qofka diyaar u ah.”

Axmed wuu aamusay. Hadalkaasi wuxuu galay qalbigiisa. Ma aha in uu xanuunsanaa, mana ahayn in dhibaato bani’aadanimo haysato—kaliya caajis, is-maqal iyo dib-u-dhigis ayaa jiray.

Fiidkii markuu guriga galay, wuxuu furay buug yar oo uu hore u iibsatay laakiin aan marna u furin. Wuxuu bilaabay inuu akhriyo hal bog. Intaa kaddib, wuxuu qoray dhowr sadar oo fikrad ganacsi ah oo uu mar walba maskaxdiisa ku hayay.

Maalin kaddib, wuxuu go’aansaday inuusan iska seexan karin illaa uu hal wax-qabad fuliyo. Mararka qaar, wax yar ayuu qabtay, laakiin isbedel ayaa bilaabmay. Wuxuu ogaaday in guushu aysan imaanin marka aad wax walba hal mar isku daydo, ee ay timaaddo marka aad maalin walba wax yar qabato.

Bishii labaad, wuxuu sameeyay jadwal uu ku qorsheeyo maalintiisa. Wuxuu xadiday waqtiga uu ku fadhiyo telefoonka. Wuxuu waqti siiyay akhriska, qorista, iyo la kulanka dadka dhiirrigeliya. Waxaa u bilaabatay inuu dareemo kalsooni.

Sannad kadib, Axmed wuxuu bilaabay ganacsi yar oo online ah. Ma ahayn mid waaweyn, laakiin wuxuu dareemayay inuu bilaabay jidka saxda ah. Wuxuu xusuustay maalintii uu Aw Jaamac la hadlay, wuxuuna u tagay si uu ugu mahadceliyo.

Aw Jaamac wuu qoslay mar kale. “Waa sidaan kuu sheegay, wiil-yahow. Maanta haddii aad waxba qaban weydo, maad liinid. Laakiin haddii aad ogolaato inaad beri iyo berri dambe waxba qaban, waxaad lumisay nolol dhan.”

Darsi laga baranayo sheekada:

Sheekadani waxay xambaarsan tahay farriin muhiim ah: Dadaal la’aanta maanta maaha micnaheedu in aad tahay mid guul-darraysatay, laakiin haddii aad si joogto ah u ogolaato in caajiska iyo dib-u-dhiggu ku hoggaamiyaan, waxaad lumin doontaa mustaqbalkaaga. Maalin kastaa waa fursad. Haddii aad maanta la tacaasho naftaada oo aad wax yar qabato, waxaad dhisanaysaa kalsooni iyo karti berri kaa caawin doonta inaad riyadaada gaarto.

Haddii aad tahay qof maanta caajisay, ha isku eedeyn. Qaado neef qoto dheer. Qor wax yar. Akhri hal bog. Nadiifi miiskaaga. Qabo wax fudud, laakiin samee. Ma aha inaad is beddesho hal mar, balse inaad bilaabato safarka isbeddelka. Maanta wax yar. Berri wax ka badan. Maalinta ku xigta, wax weyn.

Waxaan kuu rajeynayaa inaad berri kasto si deggan u guuleysato, xitaa haddii maanta aanad dadaalin.

Dhiirrigelinta yar – “Berri Waa Adiga”

Waxaa laga yaabaa inaad is waydiisay: “Sideen ku bilaabaa markaan muddo caajis ahaa? Sideen kalsooni ugu yeeshaa naftayda?”

Jawaabtu waa mid sahlan: Ku bilow adigoo aqbalaya meesha aad taagan tahay.

Ma jirto meel ka fiican halka aad hadda joogto si aad ugu dhaqaaqdo mustaqbalka aad rabto. Waxaa laga yaabaa in aadan wali noqon qofka aad doonayso, laakiin waxaad leedahay awoodda aad ku noqon karto. Tallaabo kasta oo yar waa dhisid. Dadaal kasta oo yar waa hormar.

Xusuusnow:

• Waqtigu wuu socdaa, adiguna waad la socon kartaa haddii aad go’aansato.
• Haddii aad wax yar qabato maalin kasta, waqti ka dib, wax weyn baa kuu dhismi doona.
• Riyadaadu waxay u baahan tahay naftaada ugu dadaalka badan—ma aha nafta caajisaysa, ee nafta niyadda leh.

Maanta haddii aadan wax qaban, ha niyad jabin. Waxaad baratay darsin—waqtiyada lumay waxay baraan qiimaha waqtiyada faa’iidada leh.

Marka berri timaado, fur indhahaaga adigoo leh:
“Maanta ma sugayo dhiirrigelin. Maanta waxaan ahay qofka dhisaya riyadayda.”

Tani waa dariiqa uu Axmed u maray horumarkiisa. Adiguna waad mari kartaa. Ha la tartamin dadka kale—la tartan naftaadii shalay ahayd. Maalinta ugu weyn ee noloshaada waa maalinta aad go’aansato in caajiska uusan ku wadin, adiguse aad hoggaamiso noloshaada.

Berri waa fursad kale. Berri waa adiga.